COĞRAFİ İŞARETLER

Coğrafi İşaretler

Coğrafi işaret, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir. Koruma kapsamındaki ürünler; doğal ve beşerî (doğal olmayan, insan eli ile oluşturulan) unsurların bir araya gelmesi sonucu gıda, tarım, maden, el sanatları ürünleri ve sanayi ürünleridir. Adana analı kızlı, Afyon Kaymağı, Akçadağ Halısı, Malatya Kayısısı, Şile Kestane Balı, Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği, Eskişehir Lüle taşı, Zonguldak Bartın Defne yaprağı, Zara Balı, Sivas Bıçağı örnek verilebilir. Coğrafi işaret, menşe adı ve mahreç işareti olmak üzere iki şekilde tescillenebilmektedir.

  1. Menşe Adı

    Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, bölge veya istisnai durumlarda ülkeden kaynaklanan, tüm veya esas özelliklerini bu coğrafi alana özgü doğal ve beşerî unsurlardan alan, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerin tümü bu coğrafi alanın sınırları içinde gerçekleşen ürünleri tanımlayan adlar menşe adıdır.

    Menşe adları sadece ait oldukları coğrafi bölgede üretilirler. Çünkü ürün, niteliklerini ancak ait olduğu yöre içinde üretildiği takdirde kazanabilir.

    Malatya Kayısısı, Finike Portakalı, Afyon Kaymağı, Şile Kestane Balı, Ödemiş İpeği …vb ürünler menşe adına örnek verilebilir.

  2. Mahreç İşareti

    Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, bölge veya ülkeden kaynaklanan, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından bu coğrafi alan ile özdeşleşen, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az biri belirlenmiş coğrafi alanın sınırları içinde yapılan ürünleri tanımlayan adlar mahreç işaretidir.

    Gaziantep Baklavası, Kaymaklı Çöreği, Adana Analı Kızlı, Hereke İpek Halısı..vb ürünler mahreç işaretine örnek verilebilir.

    Mahreç işaretlerinde, ürünün özelliklerinden en az biri o yöreye ait olmakla birlikte, yöre dışında da üretilebilmesi söz konusudur.

    Üretimde, bulundukları coğrafi bölgeye ait üretim yöntemlerinin aynen kullanılması ve ürünün kalitesinin aynı olması şarttır.

    Verdiğimiz ilgili hizmetler:

    • - Yurt içi / Yurt dışı coğrafi işaret (menşe adı veya mahreç işareti) başvuruları ve tescil işlemlerinin yapılması
    • - İtiraz / görüş dokümanlarının hazırlanması ve dosyalanması
    • - Başvuru ve tescilde değişiklik taleplerinin dosyalanması
    • - Hukuksal prosedürlerde kullanılmak üzere doküman desteği verilmesi
    • - Hükümsüzlüğe dair 3. kişi görüşü verilmesi
    • - Bülten takibi
    • - Denetim raporunun düzenlenmesine yönelik destek ve/veya raporun dosyalanması
    • - Coğrafi işaretler ile ilgili diğer tüm işlemler

AMBLEMLER

Tescilli Coğrafi İşaret
  • Tüketiciyi bilgilendirir
  • Denetleme faaliyetlerini kolaylaştırır.
  • TESCİLLİ COĞRAFİ İŞARET İÇİN AMBLEM KULLANIMI ZORUNLUDUR.
    (Coğrafi işaretler ürün üzerinde kullanıldığında, beraberinde amblem kullanımı zorunludur.)
  • Ülkemizin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalar kapsamında ülkemizde korunması öngörülen yabancı ülkelere ait coğrafi işaretler için amblem kullanımı zorunlu değildir.
  • Amblem kullanımı ile mevzuatın sağladığı korumadan faydalanılır.

Tescilli coğrafi işaretler için amblemler, tescil belgesinde belirtilen şartlara uygun olan ürünlerin üretimi veya pazarlamasında faaliyet gösterenler tarafından kullanılır.

Tescillenebilen Ürün Grupları

  • Peynirler
  • Peynirler ve tereyağı dışında kalan süt ürünleri.
  • Tereyağı dâhil katı ve sıvı yağlar.
  • Dondurmalar ve yenilebilir buzlar.
  • Alkolsüz içecekler.
  • Çikolata, şekerleme ve türevi ürünler.
  • Fırıncılık ve pastacılık mamulleri, hamur işleri, tatlılar.
  • Yiyecekler için çeşni/lezzet vericiler, soslar ve tuz.
  • İşlenmiş ve işlenmemiş et ürünleri.
  • Bal.
  • İşlenmiş ve işlenmemiş meyve ve sebzeler ile mantarlar.
  • Yemekler ve çorbalar.
  • Biralar ve diğer alkollü içkiler.
  • Biralar ve diğer alkollü içkiler.
  • Halılar ve kilimler.
  • Dokumalar.
  • Halılar, kilimler ve dokumalar dışında kalan el sanatı ürünleri.
  • Diğer ürünler (Yukarıdaki gruplara dâhil edilemeyen ürünler uygunluk bakımından özellikle incelenecektir.)

COĞRAFİ İŞARET ADI TESCİL ETTİRMENİN FAYDALARI

  • Tescile konu olan ürünün üretimi, kaynağı gibi bir takım genel niteliklerine bağlı özelliklerden ötürü belli bir üne kavuşmuş ürünlerin korunmasını sağlamaktır.
  • Örneğin leblebi için “Çorum Leblebisi” ibaresi, halı için “Kars El Halısı” ibaresi, kaymak için “Afyon Kaymağı” ibaresi belirli bir kalitenin işareti olarak ortaya çıkmaktadır.
  • Tüketiciler söz konusu yöre adıyla satılan ürünleri o yöre adına duydukları güven nedeniyle, diğer yerlerde üretilenlere tercih edebilirler.
  • Tercih edilmeden kaynaklı, o yöre halkının menfaatlerinin korunması açısından büyük faydası vardır.
  • Coğrafi işaretler, ayrıca, ürüne pazarlama gücü katar ve ürünün gerçek üreticilerini koruyan kolektif bir hak olduğundan kırsal kalkınmaya aracılık eder ve ülke ekonomisine katkı sağlar.
  • Tescil ibarelerinin gerekli özelliklerine haiz olmayan sahte ürünler üzerinde kullanılmasının önüne geçilerek, tüketicinin yanıltılmasına engel olunması ve tescilli ürünün ününden faydalanılmaması, dolayısıyla tüketicinin korunmasına yardımcı olmaktadır.
  • Kültürün korunması açısından da yüksek öneme sahiptir.
  • Coğrafi işaret tescili tek bir üreticinin haklarını değil, tescil belgesindeki şartlara uygun üretim yapan ve pazarlayanların tümünün haklarını korur. Çünkü tescil yöresel, bölgesel ve ülkesel genelliğe sahip olup, sağladığı haklar belli bir kişiye veya bazı kişilere bağlanamaz.

COĞRAFİ İŞARETİ TESCİL ETTİRMENİN ÖNEMİ NEDİR?

  • İhracat potansiyeli yüksektir ve bir ülkenin ihracat gelirlerinde önemli bir yere sahip olabilir.
  • Kaliteyi garanti eder.
  • Tüketicilerin tercihinde etkilidir ve ürün tercihini kolaylaştırır.
  • Ülke, yöre, bölge kalkınmasında etkilidir.
  • Sürdürülebilir ve izlenebilir ürün kalitesi sağlar.
  • Ürüne katma bir değer vererek üreticisinin gelirinin artmasını sağlar.
  • Biyoçeşitliliğin korunmasını sağlar.
  • Tüketiciyi korur.
  • Bölgenin tanıtımını sağlayarak turizme katkıda bulunur.
  • Tür adı haline gelmeyi (jenerikleşmeyi) engeller.
  • Bir ülkenin tarihi ve kültürel değerlerini korur.

KİMLER BAŞVURU YAPABİLİR?

  1. Üretici grupları.
  2. Ürün veya ürünün kaynaklandığı coğrafi alanla ilgili kamu kurum ve kuruluşları
  3. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları.
  4. Ürünle ilgili olarak kamu yararına çalışan veya üyelerinin ekonomik çıkarlarını korumaya yetkili dernekler, vakıflar ve kooperatifler.
  5. Ürünün tek bir üreticisi varsa, bu durumu ispat etmesi şartıyla ilgili üretici.

KİMLER NASIL KULLANABİLİR?

  • Tek bir üretici değil, tescil belgesinde belirtilen şartlarda üretim yapanların veya satışa sunanların tümü tarafından kullanılabilir.
  • Bu kişiler, tescil ettirene, coğrafi işarete yönelik üretim ve pazarlama faaliyeti gösterdiklerine dair bildirimde bulunur.
  • Başvuru yapanın rolü ise coğrafi işaretin tescil işlemlerini yürütmek, denetim işlemlerinin yapılmasını sağlamaktır. Yani coğrafi işaret tescilinin ürüne katma değer sağlamasında başvuru yapan temel rol almakta olup tescil, başvuru yapana inhisarı (veya tekel) hak sağlamaz.

TESCİLİN SAĞLADIĞI HAKLAR

  • Hak, tescilin bültende yayımlandığı tarih itibarıyla hüküm ifade eder.
  • Tescilinde belirtilen ürün özelliklerini taşımadığı halde ününden yarar sağlayacak şekilde ya da tescil kapsamındaki ürünler veya bunlarla ilişkilendirilebilecek nitelikteki ürünlerle ilgili olarak amblemin ticari amaçlı olarak doğrudan veya dolaylı olarak kullanımı talep üzerine mahkeme tarafından önlenebilir.
  • Tescil kapsamındaki özelliklerini taşımayan ya da çağrışım yapacak şekilde benzeri olan ürün üzerindeki yanıltıcı kullanımı veya taklidi, talep üzerine mahkeme tarafından önlenebilir.
  • Tescili üzerinde taşıyan ürünün iç veya dış ambalajında, tanıtım ve reklamında veya ürünle ilgili herhangi bir yazılı belgede, ürünün tescil edilmiş doğal veya esas nitelik ve özellikleri ile menşeine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı herhangi bir açıklama veya belirtiye yer verilmesi talep üzerine mahkeme tarafından önlenebilir.
  • Hak sahiplerince tescilli amblemin tüketiciyi yanıltıcı biçimde kullanımının önlenmesi talep edilebilir.

BAŞVURU/TESCİL SÜRECİ

  1. Coğrafi işarete ait başvuru, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından değerlendirilir.
  2. Kurum şekli olarak ve esasa ilişkin inceleme yapar, şekli eksiklik varsa bildirim tarihinden itibaren 3 ay içinde giderilmelidir. Yoksa başvuru red olur. Şekli eksiklik tamamlanmışsa ya da şekli uygunsa esasa ilişkin inceleme yapılır. Esasa ilişkin bir eksiklik varsa 2 defayı geçmeyecek şekilde ek süre talebinde bulunabilir. Süresi içerisinde giderilen eksiklik sonrası aşağıdaki 3. Adım işler.
  3. İhtiyaç duyulduğu takdirde, TürkPatent konuda uzman bir veya birkaç kurum veya kuruluştan görüş alır.
  4. 1 ay içinde görüş kuruma gönderilmelidir. Eksiklik varsa 3 ay içinde tamamlanmalıdır.
  5. 6769 sayılı Kanunda belirtilen koşulları sağlayan başvurular Bültende yayımlanır.
  6. 3 ay yayında kalır. İtiraz yoksa, itiraz reddedilmişse veya itirazların değerlendirilmesi sonucunda başvuru değişikliğe uğramışsa, bildirim tarihinden itibaren 2 ay içinde tescil ücretinin ödenmesi gerekir.
  7. Tescil sicile kaydedilir ve tescil bilgileri Bültende yayımlanır.
  8. Tescil kararı verilmesinden sonra itiraz usulü işletilemez, sadece mahkemeden hükümsüzlük talep edilebilir.

DENETİM KAPSAMI

  • Tescilli coğrafi işaretlerini taşıyan ürünlerin üretiminde, piyasaya arzı veya dağıtımı aşamalarında denetim yapılabilir.
  • Ürün piyasada iken, kullanımının tescilde belirtilen özelliklere uygunluğu denetlenir.
  • Amblem kullanımının uygunluğu denetimi yapılır.
  • Denetim merci, üretim süreçlerini sürekli kontrol eder.
  • Denetim işlemi için konu ile ilgili uzman ve tarafsız kurum veya kuruluşlarla işbirliği yapılabilir.
  • Bunun yanı sıra piyasa denetimi yetkili kurum veya kuruluşlarca merci denetiminden bağımsız olarak Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yapılmaktadır.
  • Coğrafi işaretin kullanımına ilişkin denetim raporları her yıl Kuruma ibraz edilmek zorundadır
  • Kuruma ibraz edilen denetim işlemlerinde eksiklik görülmesi halinde, bu eksiklik tescil ettirene bildirilerek altı ay içinde eksikliğin giderilmesi istenir.
  • Denetim işlemlerinin belirtilen biçimde yerine getirilmemesi veya eksikliklerin verilen süre içerisinde tamamlanmaması durumunda, tescilli coğrafi işaretin hükümsüz sayılmasına karar verilebilir.

BAŞVURUDA VE TESCİLDE DEĞİŞİKLİK TALEPLERİ

  • Tescil edilen coğrafi işaretin tescile konu özelliklerinde iklim değişikliği, teknolojik gelişmeler ve üretimde yeni metotların geliştirilmesi gibi nedenlerle değişiklik olması veya tescil belgesinde yer alan bilgilerde hata bulunması halinde değişiklik talebi, menfaati bulunanlar tarafından Kuruma yapılabilir.
  • Değişiklik talebinde bulunanın tescil ettiren olmaması halinde Kurum, değişikliği Bültende yayımlamadan önce tescil ettirene bilgi verir ve varsa kendisine yapılan bildirimden itibaren bir ay içinde görüşlerini bildirmesini ister.
  • Değişikliğin Bültende yayımlanması halinde tescil ettiren usulüne uygun biçimde itiraz edebilir. Kurum, değişikliğin kesinleşmesi halinde değişikliğin ilgililerce uygulanması için gerekli tedbirleri almasını tescil ettirenden ister.
  • Coğrafi işaret başvurusu yapanların veya tescil ettirenlerin, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununda belirtilen şartları sağlamadığına mahkeme tarafından karar verilmesi veya bu durumun Kurum tarafından resen tespiti ya da başvuru yapan veya tescil ettiren kişiler tarafından değişiklik beyanının Kuruma yazılı olarak bildirilmesi hâlinde bu karar, tespit ya da beyan Bültende yayımlanır.
  • Başvuru yapan veya tescil ettiren kişiler tarafından değişiklik beyanının elektronik ortamda doldurulmuş imzalı değişiklik formu ile Kuruma sunulması zorunludur.

HÜKÜMSÜZLÜK VE HAKKIN SONA ERMESİ

  • Coğrafi işaretlerin tescili belirli bir süre için yapılmaz. Koruma süresi olmadığından marka korumasındaki gibi koruma süresinin yenilenmesi de yoktur.
  • Tescil her ne kadar süre sınırlaması olmadan yapılsa da bazı durumlarda koruma sona erebilir.
  • Sona erme, tescilin hükümsüzlüğüne mahkeme tarafından karar verilmesi ile mümkündür.
  • Coğrafi işaret tanımına uymayan tesciller, başvuru hakkına sahip olmayanlar tarafından tescil ettirilmiş coğrafi işaretler veya başvuru şartlarına uygun olmayan tescillerin hükümsüzlüğü menfaati olanlar tarafından mahkemeden istenebilir.
  • Ayrıca denetim işlemlerinin yeterince ya da belirtilen şekilde yapılmaması halinde de bu tescillerin hükümsüzlüğüne karar verilebilir.

AVRUPA BİRLİĞİ NEZDİNDE COĞRAFİ İŞARET KORUMASI